Kościół św. Jerzego w Gnieźnie

---

Architektura

Kościół w Gnieźnie wzniesiony został na solidnych i starannie przygotowanych fundamentach. W dolnych partiach zastosowano ciosy granitowe, natomiast wyższe partie budowli wykonane są z cegły. Części południowa i północna odznaczają się odsłoniętymi murami ciosowymi, podczas gdy reszta jest pokryta tynkiem.

Obiekt składa się z jednej nawy, której prezbiterium jest stosunkowo węższe oraz niższe, a jego zamknięcie ma formę wieloboczną. Prezbiterium jest jednoprzęsłowe, z nawa rozdzieloną na trzy przęsła, które pokryte są sklepieniem żeglastym, with gurtami spływającymi na mocno odstające filary opilastrowane na narożach. Na sklepieniu znajdują się przedstawienia Trójcy Świętej oraz ewangelistów, z kolei w prezbiterium umieszczono wizerunki świętych apostołów Piotra i Pawła. Charakterystyczny jest także łuk tęczowy, który przybiera półkolisty kształt.

Wnętrze kościoła wzbogaca chór muzyczny, który został podsklepiony w sposób żeglaste, oparty na trzech opilastrowanych arkadach. Fasada zachodnia, w stylu późnobarokowym, pochodzi z 1782 roku; jest boniowana i posiada dwa narożne, ukośne szkarpy. Te ostatnie zwieńczone są sterczynami w formie obelisków. W półkolistej niszy tej fasady umieszczono rzeźbę św. Jerzego, wykonaną przez Marcina Rożka z roku 1936.

Dachy budowli są dwuspadowe i pokryte dachówką. Wewnątrz znajdują się ołtarz główny oraz dwa boczne, które datowane są około 1782 roku, ozdobione współczesnymi obrazami. Na ścianie południowej w nawie, wtórnie osadzone po renowacji w 2006 roku, znajduje się marmurowe epitafium biskupa pomocniczego gnieźnieńskiego Józefa Cybichowskiego, byłego rektora seminarium duchownego. Z kolei na północnej ścianie widać odsłonięte ciosy romańskie.

Na zewnątrz, przy wejściu do świątyni, można dostrzec tablicę upamiętniającą 25-lecie harcerstwa wielkopolskiego, która została zainstalowana w 1937 roku. Pierwotnie tablica ta znajdowała się w prezbiterium.

Historia

Historia tego obiektu sakralnego sięga czasów wczesnego średniowiecza. Kościół został zbudowany na fundamentach kamiennego kopca, który do X wieku był istotnym miejscem kultu pogańskiego. Po przyjęciu chrztu przez księcia Mieszka I w 966 roku, to właśnie w tym symbolicznym miejscu ulokował on swoją rezydencję wraz z kaplicą. Z tej epoki pochodzi zachowany fragment romańskiego muru, który można zobaczyć na północnej i południowej ścianie.

Wydarzenia z 1192 roku miały tragiczny wpływ na obiekt, kiedy to został on zniszczony przez wojska Kazimierza Sprawiedliwego, które przeprowadziły odwetową wyprawę na Gniezno. W jego miejsce wzniesiono nową, skromniejszą siedzibę, w której zlokalizowano niewielki kościół św. Jerzego, pełniący rolę kościoła grodowego. Od XIII wieku stał się on kościołem kolegiackim. W połowie XVI wieku przeszedł pod opiekę kapituły metropolitalnej, która w 1607 roku zainicjowała jego remont.

Pożar w 1613 roku przyczyniał się do odbudowy obiektu, która miała miejsce w latach 1615-1632. Kolejne zniszczenia miały miejsce w 1760 roku, kiedy to kościół spłonął niemal całkowicie. Arcybiskup Antoni Ostrowski, borykając się z brakiem funduszy na rekonstrukcję, podjął decyzję o rozbiórce kościoła. Dopiero w 1782 roku został on gruntownie odrestaurowany i zbarokizowany z polecenia kanonika Baltazara Pstrokońskiego, według projektu architekta Bernarda Landwerbera z Poznania. To z tego okresu pochodzi obecny kształt bryły kościoła.

W 1936 roku zrealizowano kolejne prace renowacyjne. W dniu 25 kwietnia 1937 roku na Wzgórzu Lecha odbyły się uroczystości z okazji 25-lecia Chorągwi Wielkopolskiej Harcerzy. Rozpoczęły się one mszą świętą w kościele św. Jerzego, podczas której poświęcono marmurową tablicę, upamiętniającą wspomniane 25-lecie harcerstwa wielkopolskiego. Tablica ta została umieszczona w prezbiterium, gdzie odbyło się nabożeństwo.

10 sierpnia 1937 roku bp Antoni Laubitz przekazał harcerstwu wielkopolskiemu kościół, aby mógł pełnić rolę ośrodka religijnego. Kolejne zmiany w zarządzaniu kościołem miały miejsce 7 września 1974 roku, kiedy kard. Stefan Wyszyński przekazał obiekt gnieźnieńskiemu seminarium duchownemu. W tym czasie nastąpiły zmiany w wystroju wnętrza, takie jak usunięcie drewnianej posadzki prezbiterium oraz przystosowanie kościoła do zmieniających się norm liturgicznych posoborowych.

Przy przeznaczeniu kościoła do celów dydaktyczno-duszpasterskich, odpowiedzialność za jego stan spadła na Kapitułę Kolegiacką, zgodnie z postanowieniem dekretu Prymasa Wyszyńskiego z 30 września 1974 roku. Obecnie nad sprawami kościoła czuwa rektor seminarium duchownego. W latach 90. seminarium podjęło decyzję o przeprowadzeniu renowacji wnętrza, która obejmowała całkowitą zmianę posadzki, nowe malowanie oraz istotne naprawy obiektu.

Funkcjonowanie

Obecnie liturgia w kościele św. Jerzego odbywa się wyłącznie w niedziele. W ciągu tego dnia zorganizowane są dwie Msze, z których jedna jest sprawowana przez wychowawców oraz profesorów seminarium, a druga jest dedykowana gnieźnieńskiemu Duszpasterstwu Akademickiemu.

Kościół ten pełni również ważną rolę w duchowym życiu lokalnej społeczności. Jest miejscem spotkań gnieźnieńskich harcerskich hufców oraz różnych grup modlitewnych zrzeszających młodzież. Od roku 2022 kościół św. Jerzego stał się także miejscem, gdzie celebruje się Msze w starszej formie rytu rzymskiego.

---

Oceń: Kościół św. Jerzego w Gnieźnie

---