Piotr Gembicki

---

Życiorys

Piotr Gembicki, syn Jana Gembickiego oraz Katarzyny Zaremba Cieleckiej, był bratem biskupa łuckiego Andrzeja, a także biskupa chełmińskiego Jana. Swoją edukację rozpoczął w kolegium jezuitów w Poznaniu, a następnie kontynuował w Braniewie w latach 1604–1607. Uczył się także w Akademii Lubrańskiego w Poznaniu i w Szkołach Nowodworskich w Krakowie. W Rzymie studiował w latach 1607 oraz 1612, a także w Würzburgu w 1608, Perugii oraz Bolonii od 1611 do 1612 roku.

Święcenia kapłańskie przyjął w Krakowie w 1614 roku, po czym stał się kanonikiem kolejno w diecezjach włocławskiej, gnieźnieńskiej i krakowskiej. Jego talent przyciągnął uwagę dworu królewskiego, który w 1617 roku zaproponował mu pracę w kancelarii króla Zygmunta III. Gembicki dwukrotnie pełnił funkcję administratora diecezji krakowskiej na prośbę króla – najpierw w 1630 roku po śmierci biskupa Marcina Szyszkowskiego, a rok później po zgonie biskupa Andrzeja Lipskiego.

W 1633 roku, jako administrator wieczysty Opactwa Łysogórskiego, otrzymał nominację od króla Zygmunta III do stołu opaciego, jednak nie złożył ślubów zakonnych. Opatem Świętokrzyskim był przez trzy lata, rezygnując w 1636 roku. W 1635 roku Gembicki został mianowany biskupem przemyskim. Na dworze królewskim piastował kolejno funkcje sekretarza i podkanclerzego, a po śmierci Tomasza Zamoyskiego w 1638 roku objął urząd kanclerza wielkiego koronnego. Miał znaczący wpływ na politykę zagraniczną, prezentując postawę prohabsburską i antybrandenburską.

W 1639 roku posłował z polecenia króla do Rzymu i Wiednia, a także uczestniczył w rokowaniach z elektorem brandenburskim Jerzym Wilhelmem w Grodnie i Szczytnie. Po śmierci biskupa Jakuba Zadzika w 1642 roku, przyjął z radością nominację na biskupa krakowskiego, pomimo problemów, które sprawiał mu na dworze Jerzy Ossoliński. Uroczysty ingres do katedry wawelskiej miał miejsce 3 maja 1643 roku, w tym samym roku zwołał synod diecezjalny.

Po 1643 roku Gembicki przeprowadził remont i rozbudowę pałacu biskupiego w Krakowie, co znajduje potwierdzenie w licznych wzmiankach i herbów Nałęcz. Wprowadził również nowe statuty dla kapituły krakowskiej oraz wymagał bezwzględnego posłuszeństwa od duchowieństwa. Za jego czasów powstały także kasy pomocy dla ubogich księży z trudnościami finansowymi. Gembicki wspierał zgromadzenia zakonne i był blisko związany z Karmelitami bosymi z klasztoru w Czernej.

W 1644 roku, jako pierwszy biskup krakowski, odbył wizytę ad limina apostolorum do Rzymu. W Krakowie wybudował i wyposażył Pałac Biskupi, a na Prądniku Białym odnowił jedną z letnich rezydencji biskupów krakowskich. Katedra wawelska, dzięki jego fundacji, zyskała nowy barokowy ołtarz, złotą monstrancję oraz kielichy. Gembicki zamówił także dla siebie nowy tron biskupi, który przetrwał do dzisiaj i służy następcom.

Uczestniczył w konfederacji generalnej zawiązanej 31 lipca 1648 roku oraz był elektorem Jana II Kazimierza Wazy z województwa krakowskiego, zatwierdzając jego pacta conventa w 1648 roku. W 1651 roku zorganizował wyprawę własnych wojsk przeciw antyfeudalnemu powstaniu chłopów na Podhalu, które zakończyło się oblężeniem i zdobyciem zamku w Czorsztynie, a powstanie chłopskie dowodzone przez Aleksandra Kostkę-Napierskiego zostało stłumione.

Gembicki był zwolennikiem wyboru Karola Gustawa na króla Polski, pod warunkiem jego konwersji na katolicyzm, zagwarantowania przywilejów duchowieństwa oraz rozgromienia „Kozaków i Moskwy”. W testamencie nakazał przeznaczyć swój majątek na cele dobroczynne, a ze sreber ufundować nowy relikwiarz św. Stanisława, zastępując ten zrabowany przez Szwedów. Zapis został zrealizowany przez nowego biskupa, Andrzeja Trzebickiego. Piotr Gembicki zmarł i został pochowany w prezbiterium katedry wawelskiej, po prawej stronie ołtarza głównego.

---

Oceń: Piotr Gembicki

---