Bolesław Piotr Kasprowicz, urodzony 2 grudnia 1895 roku w Gnieźnie, to postać, która pozostawiła niezatarte ślady w polskiej gospodarce. Jego wyjątkowa kariera, która zakończyła się 9 grudnia 1982 roku w Sopocie, skupiała się na ekonomii oraz teorii gospodarki morskiej.
Był to ekonomista, którego wkład w dziedzinę badań nad morskimi aspektami gospodarki w Polsce zasługuje na szczegółowe omówienie.
Życiorys
Bolesław Piotr Kasprowicz był synem Bolesława Michała Kasprowicza oraz Ewy z domu Rudlickiej. Jego edukacja rozpoczęła się w Gnieźnie, gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej. W roku 1904 postanowił kontynuować naukę w Królewskim Gimnazjum w Gnieźnie. Wspominając swoje młodzieńcze lata w książce pt. „Byłem juniorem”, określał je jako okres „beztroskiego życia”, podczas którego znalazł się pod opieką ks. Damsa. Uczył się również w Rawiczu w szkole obywatelskiej, gdzie językiem wykładowym był francuski. W 1906 roku przeniósł się do tzw. Pedagogium, mieszczącego się w magnackiej rezydencji Sapiehów w Ostrowie, miejscowości znajdującej się obecnie w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim.
W latach 1910–1912 podjął naukę w „Szkole Miejskiej” w Bydgoszczy, która dzisiaj jest znana jako VI Liceum Ogólnokształcące w Bydgoszczy, uznawane wówczas za najbardziej zgermanizowane miasto w Prowincji Poznańskiej. W 1911 roku, będąc uczniem klasy szóstej, włączył się w działalność tajnego Towarzystwa Tomasza Zana, co oznaczało rozpoczęcie jego nowego życia w konspiracji. Działania te opierały się na walce z wrogiem oraz wzajemnym wsparciu i kształtowaniu charakteru. W 1912 roku, na prośbę rodziców, wrócił do Gniezna, gdzie rozpoczął praktykę w rodzinnym biznesie, odbywając jednocześnie podróże do Londynu, Antwerpii i Berlina.
W Berlinie nawiązał bliższe kontakty z innymi studentami z Gniezna, a także zaczął uczestniczyć w wykładach z literatury polskiej, które prowadził Aleksander Brückner. Nie chcąc jedynie aktywnie przeżywać etapu juniora w rodzinnej firmie, postanowił podjąć studia ekonomiczne. Wybuch I wojny światowej skłonił młodego Kasprowicza do opuszczenia rodzinnego miasta. Udał się do sanatoriów, a w wolnym czasie przygotowywał się do zdania matury. W latach 1916–1918 studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Berlinie, zaangażował się także w działalność społeczną w Towarzystwie Naukowym Akademików Polaków, będącym na czołowej pozycji pod przewodnictwem Wojciecha Korfantego, a także w organizację charytatywną „Bratnia Pomoc”. Oprócz tego uczestniczył w działaniach edukacyjnych i polityczno-narodowych wśród polskich emigrantów oraz w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”.
Po ukończeniu studiów Kasprowicz powrócił do Gniezna, gdzie zdecydował się na pracę w firmie ojca. Aktywnie uczestniczył w działalności gnieźnieńskiego „Sokoła” i angażował się w niepodległościowe wydarzenia na ziemiach wielkopolskich. Był świadkiem wybuchu powstania wielkopolskiego, które miało miejsce 27 grudnia 1918 roku w Poznaniu. Krótko po tym objął stanowisko kierownika Ekspozytury Ministerstwa Przemysłu i Handlu, by następnie wstąpić do szkoły obserwatorów lotników na Ławicy, koło Poznania. Jednakże na podstawie zalecenia generała Józefa Dowbora-Muśnickiego, z powodu stanu zdrowia, został zwolniony z wojskowej służby lotniczej. Jesienią 1919 roku, już w wolnym Poznaniu, wznowił edukację na Uniwersytecie Poznańskim, gdzie kontynuował studia na kierunku ekonomicznym Wydziału Prawno-Ekonomicznego. Po zdaniu egzaminów końcowych, rozpoczął studia doktoranckie pod okiem prof. Edwarda Taylora. Za swoją pracę pt. Przemysł spirytusowy b. dzielnicy pruskiej w okresie etatyzmu, uzyskał stopień doktora w maju 1922 roku.
W miarę jak sytuacja gospodarcza w kraju, a także w rodzinnej firmie stawała się coraz trudniejsza, podjął decyzję o przejęciu osobistego zarządzania działalnością firmy. W tym czasie ożenił się z Izabellą von Poeppinghausen. Po uratowaniu przedsiębiorstwa przed kryzysem, Kasprowicz przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował jako prokurent w warszawskim oddziale Zachodnio-Polskiego Zjednoczenia Spirytusowego „Zachospi”, zajmując się organizacją działu zakupu i transportu dla polskiej spółki dzierżawnej w Turcji. W dalszym etapie powołał eksportową placówkę branży spirytusowej w Gdańsku, co otworzyło mu nowe możliwości rozwoju.
W 1930 roku miał okazję poznać Czesława Peche, dyrektora departamentu w Ministerstwie Przemysłu i Handlu, a także bliskiego współpracownika inż. Eugeniusza Kwiatkowskiego. W grudniu tego samego roku przyjął z entuzjazmem propozycję objęcia stanowiska dyrektora tworzonej instytucji „Rady Interesantów Portu w Gdyni”. Jednocześnie rozpoczął pracę wykładowcy w Instytucie Handlu Morskiego i Techniki Portowej, a także rozpoczął działalność publicystyczną w zakresie gospodarki morskiej. Z wizją dalszej edukacji, stwierdzał konieczność szkolenia specjalistów z zakresu prawa, transportu oraz praktyków związanych z gospodarką morską. Dodatkowo ukierunkował swoje działania na utworzenie we Władysławie specjalistycznej uczelni ekonomicznej. W tym okresie pełnił funkcję radnego Gdyni.
Wrzesień 1939 roku wymusił na Kasprowiczu konieczność opuszczenia Wybrzeża. Po niełatwych okolicznościach dotarł do Łubna, gdzie jego żona przebywała u rodziny. Jako honorowy konsul Rumunii podjął decyzję o powrocie do Warszawy, gdzie został jednak zatrzymany przez niemieckie służby w Milanówku. Dzięki dokumentom, które posiadał jako konsul, uzyskał możliwość dotarcia najpierw do Poznania, a później do Gdyni. Po ujawnieniu, że gestapo aresztowało niemal całą inteligencję gdyńską, Kasprowicz, ponownie jako konsul, dostał zgodę na wyjazd z Gdyni. Po licznych perypetiach, przebywając przez Bydgoszcz i Poznań, dotarł do Warszawy. W Poznaniu odkrył, że jest poszukiwany z powodu swojej działalności w Gdyni i związanej z udziałem w powstaniu wielkopolskim. Po powrocie do Warszawy, doskonała znajomość języka niemieckiego i zdolności organizacyjne umożliwiły mu i jego rodzinie względnie normalne życie, a także pomoc w podziemnych działaniach. Nawiązał kontakt z profesorami uczelni wyższych, Tadeuszem Ocioszyńskim oraz Władysławem Kowalenką, przystępując do Instytutu Morskiego w ramach Tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich w Warszawie. Po zakończeniu powstania przeszedł przez różne miejsca, aż dotarł do Piotrkowa Trybunalskiego, gdzie dotrwał do zakończenia działań wojennych.
W marcu 1945 roku Kasprowicz odwiedził Gniezno, gdzie samodzielnie starał się uruchomić zniszczoną fabrykę. W oczekiwaniu na powrót dyrektora Ludwika Sławskiego, zlecono mu zlikwidowanie czarnego rynku spirytusowego oraz uruchomienie legalnej produkcji. Niestety, marzenia o westchnieniu życia w rodzinnej firmie prysły w 1946 roku, kiedy rząd PRL-u rozpoczął proces nacjonalizacji przemysłu spirytusowego. W maju tego samego roku, prof. dr hab. Józef Górski, rektor odbudowanej Akademii Handlowej w Poznaniu, zaproponował Kasprowiczowi objęcie wykładów z ekonomiki transportu oraz zorganizowanie Katedry Transportu na rok akademicki 1946/47. Urządził nową katedrę oraz nawiązał współpracę z Międzynarodowymi Targami Poznańskimi oraz z gospodarką morską, co spotkało się z dużym zainteresowaniem ze strony Wielkopolan.
Na początku 1945 roku profesor rozpoczął wykłady dla słuchaczy na nowo utworzonej filii Akademii Handlowej w Szczecinie, a jako że środowisko akademickie wzrastało, 17 sierpnia 1946 roku, nowa uczelnia, z inicjatywy ówczesnego ministra oświaty, przyjęła nazwę Wyższa Szkoła Handlowa w Gdyni, która w 1947 roku przeniosła swoją siedzibę do Sopotu. Na mocy uchwały Rady Ministrów z dnia 3 maja 1952 roku, uczelnia została uznana za państwowa i przemianowana na Wyższą Szkołę Ekonomiczną. W okresie lat 1962–1965 profesor Kasprowicz sprawował funkcję rektora sopockiej uczelni, a w 1963 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego, czynnie prezentując swoje tezy na uczelniach w Rotterdamie, Antwerpii, Kolonii, Hamburgu, Rostocku, Bremie oraz Dreźnie.
Kasprowicz był inicjatorem oddziału morskiego Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, a także przewodniczył Radzie Naukowej Ośrodka Badań Ekonomiki Transportu w Warszawie. Pełnił funkcję członka Rady Naukowo-Ekonomicznej Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku. W latach 1957–1962 był prezesem Rady Oddziału Polskiej Izby Handlu Zagranicznego w Gdyni, a także członkiem Rady PIHZ w Warszawie, oraz członkiem Rady Naukowej przy ministrze żeglugi. Uczestniczył w pracach Rady Techniczno-Ekonomicznej przy ministrze komunikacji oraz w Radzie Naukowej Instytutu Transportu Samochodowego. 28 marca 1958 r. brał udział w zebraniu „ojców założycieli” Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Morskiego, którego celem było powołanie Muzeum Morskiego w Gdańsku. W 1977 roku otrzymał Nagrodę Prezydenta Miasta Gdyni za działalność w Polskim Towarzystwie Nautologicznym.
Był również członkiem rady naukowej Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie. Dwie wyższe uczelnie uhonorowały go tytułem doktora honoris causa: Uniwersytet Gdański oraz Uniwersytet w Rostocku. Po przejściu na emeryturę pozostał w bliskim kontakcie z Uniwersytetem Gdańskim, prowadząc wykłady i seminaria oraz udzielając konsultacji magistrantom i doktorantom. Zmarł 13 grudnia 1982 roku, a jego miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu katolickim w Sopocie (kwatera C2-2-21).
Ordery i odznaczenia
Bolesław Piotr Kasprowicz otrzymał liczne wyróżnienia i odznaczenia, które są dowodem jego znaczącego wkładu w życie społeczne i zawodowe. W ciągu swojej kariery, otrzymał m.in. następujące nagrody:
- Order Sztandaru Pracy I klasy w 1979 roku,
- Złoty Krzyż Zasługi, który otrzymał 28 września 1954 roku,
- Srebrny Krzyż Zasługi, przyznany 10 listopada 1933 roku,
- Wielkopolski Krzyż Powstańczy, nadany 22 maja 1972 roku.
Wybrane publikacje Bolesława Piotra Kasprowicza
Bolesław Piotr Kasprowicz był autorem, który swoją twórczość rozwijał w latach 1917–1981. Jego wkład w literaturę i myśl społeczną został szczegółowo opisany w pracy zbiorowej pod redakcją Romana Kolickiego zatytułowanej Polska Morska prof. Bolesława Kasprowicza – pasja, praca i umiłowanie, wydanej przez Towarzystwo Przyjaciół Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku w 2015 roku, gdzie na stronach 276–286 znaleźć można szczegółowy wykaz jego publikacji.
Poniżej przedstawiamy niektóre z ważniejszych prac Bolesława Piotra Kasprowicza:
- Praca doktorska zatytułowana „Przemysł spirytusowy b. dzielnicy pruskiej w okresie etatyzmu” z maja 1922 roku,
- Artykuł o polityce opłat portowych w porcie gdyńskim, wydany w Biuletynie Informacyjnym Izby Przemysłowo-Handlowej w Gdyni nr 26/1932,
- Tematyka potrzeb Gdyni i zaplecza opisana w Wiadomościach Portu Gdyńskiego nr 10/1932,
- Nowe podstawy prawne pobierania opłat portowych w Gdyni, publikacja w Biuletynie nr 16/1934,
- Opinia o właściwym kontakcie Gdyni ze światem w Biuletynie nr 6/1934,
- Analiza handlu zagranicznego Rzeczypospolitej Polskiej drogą morską w książce XV lat polskiej pracy na morzu, Gdynia, s. 109–132/1935,
- Praca „Ekonomika i planowanie portów morskich”, wydana przez PWN w 1952 roku,
- Opracowanie dotyczące cen za usługi portu morskiego, wydane przez PWN w 1959 roku,
- Pamiętniki w „Byłem juniorem”, Wydawnictwo Morskie 1965,
- Artykuł z okazji jubileuszu Eugeniusza Kwiatkowskiego w „Życiu Literackim” nr 1, s. 4/1969,
- [Re.] J.Rummel, Narodziny żeglugi, Wydawnictwo Morskie, Nautologia nr 1/1981.
Przypisy
- Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie. obn.olsztyn.pl. [dostęp 24.12.2018 r.]
- Polska Morska prof. Bolesława Kasprowicza - pasja, praca i umiłowanie, praca zbiorowa pod red. Romana Kolickiego, wyd. Towarzystwo Przyjaciół Narodowego Muzeum Morskiego, Gdańsk 2015, s. 274, wiersz 4–7.
- Polska Morska prof. Bolesława Kasprowicza - pasja, praca i umiłowanie, praca zbiorowa pod red. Romana Kolickiego, wyd. Towarzystwo Przyjaciół Narodowego Muzeum Morskiego, Gdańsk 2015, s. 158, wiersz 12–16.
- Polska Morska prof. Bolesława Kasprowicza - pasja, praca i umiłowanie praca zbiorowa pod red. Romana Kolickiego wyd. Towarzystwo Przyjaciół Narodowego Muzeum Morskiego Gdańsk 2015, s. 143, wiersz 18.
- Józef Golec, Sopocki album biograficzny, Cieszn 2008, s. 110.
- Zarządzenie Ministra Skarbu z 20.12.1946 r. Monitor Polski.[dostęp 18.08.2014 r.]
- Historia Wydziału Ekonomicznego. Uniwersytet Gdański.[dostęp 19.08.2014 r.]
- Wydział Ekonomiczny. Uniwersytet Gdański.[dostęp 19.08.2014 r.]
- M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1589 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy naukowej i dydaktycznej”.
- M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 279 „za zasługi ma polu spółdzielczości”.
- Lista odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym [online], Uchwała Rady Państwa nr 05.22-0.651 z dnia 22.05.1972 r.
- Historia szkoły w Wieleniu.
- Aktualności- Wielcy Gnieźnianie. Stowarzyszenie absolwentów I LO.[dostęp 19.08.2014 r.]
- śp. Bolesław Kasprowicz
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Paweł Soroka | Wojciech Chełmicki | Bolesława Maciejewska | Michał Woźniak (muzealnik) | Łucjan Kamieński | Janusz Wilczyński | Bogusław Rzyski | Krystyna Przewoźna-Armon | Mirosław Owoc | Tadeusz Hermann | Małgorzata Czerska | Maria Parlińska | Jerzy Tyranowski | Mieczysław Porębski | Witold Hensel | Krzysztof Kurek | Bożena Osmólska-Piskorska | Aleksandra Trzaskowska | Stanisław Pasiciel | Maria Irena WierzbickaOceń: Bolesław Piotr Kasprowicz