Witold Hensel

---

Życiorys

Witold Hensel przyszedł na świat w dużej rodzinie Maksymiliana i Marianny z Formanowiczów, a jego narodziny miały miejsce w 1880 roku. Był najmłodszym z rodzeństwa, które obejmowało Mirosławę Marię (1902–1992), Felicję Zuzannę (1903–1958), Mariana (1904–1979), Izabellę (1906–1993), Janinę Zofię Burwiel (1907–1982), niezidentyfikowane dziecko (1908–1908), Wandę Ewę (1909–1910), oraz Anatoliego Gertrudę Sabinę Radwańską (1912–1985, 1 v. Ładygin) i Romualda Edmunda Adama (1914–2001).

Po ukończeniu gimnazjum w Gnieźnie, Hensel w latach 1951–1956 pełnił funkcję profesora na Uniwersytecie Poznańskim, a od 1954 roku również na Uniwersytecie Warszawskim. Jego działalność akademicka była ściśle związana z Instytutem Historii Kultury Materialnej PAN w Warszawie, którego był dyrektorem od 1954 roku, instytut ten obecnie znany jest jako Instytut Archeologii i Etnografii PAN.

Witold Hensel brał aktywny udział w poznańskiej szkole archeologicznej, której liderem był profesorem Józef Kostrzewski. W latach 1965–1967 pełnił rolę współorganizatora oraz pierwszego Prezesa Unii Archeologii Słowiańskiej, a od 1965 roku był członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. W swoich badaniach współpracował z wieloma wybitnymi profesorami, w tym z Kazimierzem Tymienieckim, Gerardem Labudą, Henrykiem Łowmiańskim, Karolem Zygmunciakiem oraz Janem Czekanowskim.

Jako kierownik badań archeologicznych prowadził projekty zarówno w Polsce (Poznań w latach 1954–1989 oraz Kruszwica), jak i za granicą, w Bułgarii, Francji oraz Algierii. Hensel zasiadał w komitecie wykonawczym Rady Krajowej PRON, a jego polityczna kariera obejmowała również bycie posłem IX kadencji na Sejm PRL, od 13 października 1985 do 3 czerwca 1989, w ramach Stronnictwa Demokratycznego.

Był przewodniczącym Komitetu Inicjatyw Społecznych i Naukowych przy PAN oraz redaktorem naczelnym periodyku PAN pt. Archaeologia Polona. W latach 1988–1990 zasiadał w Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, a w okresie 1986–1989 był członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Grunwaldzkiego. Na jego dorobek naukowy składa się ponad 800 prac oraz publikacji, co świadczy o jego ogromnym wkładzie w rozwój archeologii w Polsce.

Witold Hensel był mężem Marii z Chmielewskich, a para doczekała się czwórki dzieci:

• Zdzisław Hensel – były szef kancelarii PAN i specjalista od archeometalurgii oraz były podsekretarz stanu w MENiS,
• Leszek Hensel – były ambasador w Bośni i Hercegowinie, starszy kustosz Muzeum Historycznego m.st. Warszawy,
• Barbara Hensel-Moszczyńska,
• Wojciech Hensel – tłumacz i turkolog, który w latach 1992–1997 pełnił funkcję ambasadora RP w Turcji.

Witold Hensel zmarł w Warszawie, a jego ostatnia podróż zakończyła się 27 listopada 2008 roku, kiedy to został pochowany obok swojej żony na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 143-3-3).

Kierownik badań archeologicznych

Witold Hensel miał bogaty dorobek w zakresie badań archeologicznych, które obejmowały wiele miejsc w Polsce oraz innych krajach.

• 1936–1937: Gniezno, Polska,
• 1937: Kłecko, Polska,
• 1938: Poznań, Polska,
• 1946–1953: Poznań, Polska,
• 1950–1951: Szczecin, Polska,
• 1951–????: Kruszwica, Polska,
• 1961–1962: Wenecja, Włochy,
• 1962: Swisztow, Bułgaria,
• 1963–1968: Styrmen, Bułgaria,
• 1964–1965: St. Jean-le-Froid, Francja,
• 1964: Montaigut, Francja,
• 1965: Condorcet, Francja,
• 1969: Algier, Algieria,
• 1969–1977: Odercy, Bułgaria,
• 1974: Tlemcen, Algieria,
• 1975–1982: Debreste, Jugosławia,
• 1975–1980: Czersk, Polska,
• 1981, 1984: Murano, Włochy,
• 1982–????: Capaccio Vechia, Włochy.

Jego działania miały znaczący wpływ na rozwój archeologii w regionach, w których pracował.

Publikacje (wybrane)

Witold Hensel jest autorem ponad 500 publikacji o różnorodnej tematyce. Jego prace przyczyniły się do znacznego rozwoju badań archeologicznych i historycznych w Polsce. Poniżej przedstawiamy niektóre z jego wybranych dzieł:

• czy mieszkańcy Biskupina trudnili się rybołówstwem, t.11, s. 148–153, 1936,
• przedmioty drewniane z grodu kultury łużyckiej w pow. żnińskim, [w:] J. Kostrzewski (red.), s. 54–61, 1938,
• 35 lat działalności naukowej Józefa Kostrzewskiego, Slavia Antiqua, t.1, s. 3–37, 1948,
• potrzeba przygotowania wielkiej rocznicy, 1946,
• kłamstwa nauki niemieckiej o Słowianach, Warszawa 1947,
• studia nad osadnictwem Wielkopolski wczesnohistorycznej (t.1–7), 1948–1987,
• słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna, zarys kultury materialnej, Warszawa 1952,
• sztuka społeczeństw paleolitycznych, 1957,
• Poznań w zaraniu dziejów. Od paleolitu do połowy XIII w., Wrocław 1958,
• Poznań we wczesnym średniowieczu (red.), 1959,
• najdawniejsze stolice Polski, 1960,
• Polska przed tysiącem lat, Ossolineum, Wrocław 1960 (3 wydania),
• archeologia o początkach miast słowiańskich, Wrocław 1963,
• die Slaven in frühen Mittelalter, 1965,
• la Naissance de la Pologne, 1966,
• anfänge der Städte bei den Ost- un Westslaven, 1967,
• ziemie polskie w pradziejach, Warszawa 1969,
• archeologia i prahistoria, 1971,
• początki państwa polskiego i jego kultury, Warszawa 1971,
• Polska starożytna, 1973 (3 wydania),
• archeologia żywa, 1973 (2 wydania),
• ur- und Frühgeschichte Polens, 1974,
• u źródeł Polski średniowiecznej, Ossolineum, Wrocław 1974,
• skąd przyszli Słowianie, 1984.

Członkostwa

Witold Hensel, uznawany autorytet w swojej dziedzinie, posiada bogate doświadczenie w różnorodnych organizacjach oraz instytucjach naukowych. Jego osiągnięcia obejmują:

• członkostwo w Korporacji Studentów Uniwersytetu Poznańskiego „Surma”,
• honorowe członkostwo Jugosłowiańskiego Towarzystwa Archeologicznego, które otrzymał w 1966 roku,
• honorowe członkostwo Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, przyznane mu w 1968 roku,
• honorowe członkostwo Polskiego Towarzystwa Archeologicznego, przyznane w 1970 roku,
• status członka zagranicznego Akademii Nauk NRD, uzyskany w 1975 roku,
• członkostwo w Macedońskiej Akademii Nauk, które miało miejsce w 1977 roku,
• rzeczywiste członkostwo Niemieckiego Instytutu Archeologicznego, które Hensel posiada od 1978 roku.

Ordery i odznaczenia

Witold Hensel, wybitny działacz, profesor oraz badacz, został odznaczony różnymi nagrodami, które podkreślają jego zasługi. Oto lista przyznanych mu orderów i odznaczeń:

• Order Sztandaru Pracy I klasy,
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 28 września 1954,
• Medal Rodła,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, nadany 14 stycznia 1955,
• Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju”,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej,
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”,
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”,
• Odznaka Honorowa Miasta Poznania,
• Medal im. Mikołaja Kopernika PAN,
• Medal „Lux et Laus”, przyznany przez Stały Komitet Mediewistów Polskich za wyjątkowe zasługi w badaniach historycznych w 2007 roku,
• Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Republiki Włoskiej, nadany przez Włochy,
• Order Cyryla i Metodego I klasy, odznaczenie przyznane przez Bułgarię.

Te odznaczenia świadczą o jego znaczącym wkładzie w rozwój kultury, edukacji oraz historii Polski i Europy.

Nagrody i wyróżnienia

Witold Hensel, znakomity badacz, został uhonorowany licznymi nagrodami i wyróżnieniami w uznaniu za swoje osiągnięcia. Oto niektóre z jego najbardziej znaczących wyróżnień:

• Nagroda Państwowa II stopnia za pracę pt. Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna. Zarys kultury materialnej, przyznana w 1955 roku,
• Nagroda Państwowa II stopnia, którą otrzymał w 1966 roku,
• Doktor honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, tytuł ten nadano mu 17 listopada 1986 roku.

---

Oceń: Witold Hensel

---