Zygmunt Karpiński

---

Życiorys

Młodość – nauka, zaangażowanie społeczne, pierwsza praca

Urodziny Zygmunta Karpińskiego miały miejsce w rodzinie prawnika Antoniego Karpińskiego h. Korab oraz Wandy Święcickiej h. Jastrzębiec (1861–1909), co oznaczało, że od najmłodszych lat był otoczony przez osoby o silnych tradycjach patriotycznych. Jego matka miała brata, Heliodora Święcickiego, a ze strony babci, brat nosił imię Kazimierz Jarochowski. Wśród jego przodków można było znaleźć uczestników zarówno powstania styczniowego, jak i listopadowego.

Wczesne lata życia spędził w rodzinnym domu, gdzie zdobywał podstawowe wykształcenie. Po pewnym czasie kontynuował naukę w Królewskim Gimnazjum w Gnieźnie, gdzie aktywnie angażował się w tajne koło samokształceniowe, będące częścią Towarzystwa Tomasza Zana. W 1910 roku, po zdaniu matury, Zygmunt udał się na studia do Strasburga, Monachium oraz Berlina, gdzie uczył się pod okiem znakomitych ekonomistów, takich jak Georg Friedrich Knapp, Lujo Brentano oraz Werner Sombart.

W 1915 roku obronił doktorat z ekonomii na Uniwersytecie Goethego we Frankfurcie, a jego rozprawa nosiła tytuł: Die Wechselkurse während des Weltkrieges von dessen Beginn bis Ende 1915. Równocześnie z jego nauką, Zygmunt angażował się w działalność Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. W trakcie studiów zdobywał doświadczenie praktyczne w różnych instytucjach, takich jak Kasa Pożyczkowa w Gnieźnie, Bank Towarzystw Spółdzielczych w Warszawie czy Austriacki Zakład Kredytowy w Wiedniu. Po zakończeniu edukacji rozpoczął karierę zawodową w Disconto-Gesellschaft, jednym z największych niemieckich banków.

W październiku 1917 roku został wcielony do pruskiej armii i trafił do kompanii roboczej. Po zwolnieniu z wojska osiedlił się w Berlinie, gdzie włączył się w pracę dla polskiej organizacji Saison Arbeiter Fürsorge (Opieka nad pracownikami sezonowymi). Po rewolucji w 1918 roku w Berlinie, Zygmunt postanowił wrócić do Gniezna, gdzie dołączył do oddziałów powstańczych, a jego działalność obejmowała również kontrolowanie pracy niemieckiego burmistrza, Heinricha Nollnera, jako członka Rady Robotniczo-Żołnierskiej.

Okres międzywojenny

Wkrótce po opuszczeniu Gniezna, Zygmunt przeniósł się do Warszawy, gdzie objął stanowisko naczelnika w Polskiej Krajowej Kasie Pożyczkowej, pełniącej funkcje banku emisyjnego. Jego głównym zadaniem było zbudowanie sieci bankowej na terenach, które weszły w skład nowo odrodzonego państwa polskiego. Ponadto, aktywnie uczestniczył w pracach nad ujednoliceniem pieniądza oraz przejęciem oddziałów banków w Galicji i byłej Prowincji Poznańskiej.

Jako reprezentant Polskiego banku emisyjnego, brał udział w licznych międzynarodowych konferencjach finansowych, między innymi z premierem Władysławem Grabskim w 1920 roku w Brukseli, a także w konferencji w Genui w 1922 roku oraz w 1923 roku w Tallinnie. W 1924 roku Zygmunt został mianowany sekretarzem Komitetu Organizacyjnego Banku Polskiego, a kilka dni później, 23 kwietnia 1924 roku, objął funkcję sekretarza rady nadzorczej oraz dyrektora działu walutowego, co czyniło go kluczowym w kontaktach banku z zagranicą. W obliczu kryzysu bankowego w 1936 roku, zarekomendował ustawę o reglamentacji dewiz, która została przyjęta na drodze dekretną przez prezydenta RP.

Misja w Banku Polskim

9 września 1939 roku, Zygmunt Karpiński otrzymał pełnomocnictwo od prezesa Banku Polskiego, Leona Barańskiego, oraz innych członków zarządu banku, co umożliwiło mu samodzielne dysponowanie zapasami złota w posiadaniu instytucji. Jednocześnie, wiceminister spraw wewnętrznych, generał Litwinowicz, wydał zaświadczenie uprawniające Karpińskiego do działania jako delegata rządu. W tym czasie Zygmunt podjął szereg działań mających na celu bezpieczny transport złota, dewiz oraz dokumentów Banku Polskiego do Francji.

Po ewakuacji do Wielkiej Brytanii, on oraz Leon Barański zostali przez ministra skarbu, Henryka Strasburgera, mianowani członkami dyrekcji Banku Polskiego uprawnionymi do podpisywania dokumentów w imieniu instytucji. Na początku 1941 roku, Zygmunt został wyznaczony jako główny delegat do ochrony polskiego depozytu złota przed próbą jego przejęcia przez Bank Francji.

Okres powojenny

Po zakończeniu wojny, był członkiem polskiej delegacji na konferencji w Bretton Woods w lipcu 1944 roku, podczas której wynegocjowano statuty Międzynarodowego Funduszu Walutowego oraz Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju Gospodarczego. W lutym 1946 roku otrzymał mandat reprezentowania Polski na konferencję w Savannah w stanie Georgia, gdzie doszło do konsolidacji działalności MFW i MBOiRG. Po tym wydarzeniu postanowił powrócić do kraju, gdzie przyjął propozycję objęcia stanowiska dyrektora oraz członka zarządu w nowo utworzonym Narodowym Banku Polskim. Po roku 1951 przeszedł na emeryturę, pozostając doradcą prezesa NBP.

Ożenił się z Grażyną Jeżewską h. Jastrzębiec, z którą dzielił życie od 1920 roku. Ostatecznie jego doczesne szczątki spoczęły na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 155b-5-1).

Ordery i odznaczenia

Wśród odznaczeń Zygmunta Karpińskiego znajdują się nie tylko wyróżnienia krajowe, ale również te symbolicznymi związane z jego działalnością na rzecz Polski.

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 11 listopada 1936 roku,
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości.

Publikacje

W bogatej bibliografii Zygmunta Karpińskiego znalazły się liczne publikacje, które przyczyniły się do rozwoju wiedzy z zakresu polityki walutowej oraz ekonomii. Oto niektóre z jego znaczących dzieł:

• Rola złota w polityce walutowej przyszłego Banku Polskiego, „Siła” 1918,
• Zarys polityki bankowej, wyd. Biblioteka Wyższej Szkoły Bankowej, 1924,
• Waluta złota i pozłacana, 1928,
• Poland’s Monetary and Financial Policy 1919–1939, przyczynek monograficzny encyklopedii Uniwersytetu Kalifornia, 1941,
• Współpraca banków emisyjnych w dziedzinie regulowania bilansów płatniczych, Ekonomia Polska,
• Kontrola międzynarodowych ruchów kapitałowych w powojennym ustroju pieniężnym, Ekonomia Polska,
• Bank Polski 1924–39 przyczynek do historii gospodarczej okresu międzywojennego, Państwowe Wydawnictwo Gospodarcze, 1958,
• Losy złota polskiego podczas drugiej wojny światowej, PWN, 1958,
• Bankowości w krajach kapitalistycznych, PWN, 1961,
• Kryzys dolara i kapitalistycznego ustroju walutowego, PWE, 1964,
• Ustroje pieniężne w Polsce od roku 1917, PWN, 1968,
• O Wielkopolsce, złocie i dalekich podróżach, PIW, 1971 (pamiętnik).

Każda z wymienionych prac jest świadectwem wkładu Karpińskiego w badania nad systemami finansowymi oraz wpływem różnych czynników na politykę monetarną w Polsce. Jego publikacje pozostają ważnym źródłem wiedzy zarówno dla historyków, jak i ekonomistów.

---

Oceń: Zygmunt Karpiński

---